Recensie “Uitweg” van Boudewijn Chabot en Stella Braam

Boudewijn Chabot & Stella Braam – “Uitweg”

In “Uitweg” beschrijven psychiater Boudewijn Chabot en journaliste Stella Braam manieren om waardig en omringd door dierbaren afscheid van het leven te nemen.

In deze vijfde herziene editie van “Uitweg” is naast stoppen met eten en drinken of het innemen van een dodelijke combinatie van medicijnen ook een nieuwe methode voor zelfeuthanasie. Sinds de verschijning in februari 2010 heeft Uitweg voor een aardverschuiving gezorgd. Waar hulp bij zelfdoding voorheen onbespreekbaar was, is het volgens artsenorganisatie KNMG artsen nu toegestaan om (als euthanasie niet mogelijk is) de in dit boek behandelde methoden ter sprake te brengen bij patiënten met een doodswens.

Sinds de eerste druk van dit boek in 2010 is het een klassieker over een zelfgekozen, zorgvuldige zelfdoding. De ondertitel luidt “Een waardig levenseinde in eigen hand” en dat vat het boek goed samen. Naast euthanasie, waarbij de persoon die wil sterven afhankelijk is van een arts, en “harde” zelfdoding, bijvoorbeeld door ophanging, van een flat of voor de trein te springen, is er nog een manier die daar tussenin ligt: de zorgvuldige zelfdoding. Bij een zorgvuldige zelfdoding (een waardig levenseinde in eigen hand) kan de persoon sterven op een waardige manier en in bijzijn van zijn of haar geliefden. In dit boek worden drie methoden besproken: stoppen met eten en drinken (versterven), de medicijnmethode (een overdosering van medicijnen die normaal gesproken op recept voorgeschreven worden, maar inmiddels ook vrij gemakkelijk via internet te bestellen zijn) en de heliummethode. In hoeverre deze methodes het predicaat “waardig” verdienen moet iedereen uiteraard voor zichzelf uitmaken. Duidelijk is in ieder geval dat de persoon die voor een van deze methodes kiest, in ieder geval in alle rust afscheid kan nemen van de dierbaren en ook zelf zijn uitvaart mee kan helpen plannen of regelen. Voor de nabestaanden is dit ook makkelijker te verwerken dan een bloederige of verminkende zelfdoding. In deze nieuwe druk is uitgebreid plaats gemaakt voor nieuwe (maatschappelijke) ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld het initiatief Voltooid Leven, het beschikbaar zijn van een “pil van Drion” door de Coöperatie Laatste Wil en de rechtszaak tegen Albert Heringa die zijn stiefmoeder Moek hielp sterven door haar medicijnen te geven waardoor zij kon sterven op de manier zoals zij wilde. Heringa werd hier voor veroordeeld zonder oplegging van straf, maar deze zaak moet in opdracht van de Hoge Raad opnieuw behandeld worden door het Gerechtshof. Het boek biedt veel informatie, zowel praktisch als juridisch, maar is toch toegankelijk voor een breed publiek, vooral dankzij de intermezzo’s, waarin casussen besproken worden, waardoor er begrip kan ontstaan voor de redenen waarom mensen kiezen voor een zorgvuldige zelfdoding. Dit boek is al sinds 2010 een belangrijk boek in de literatuur over een zelfgekozen levenseinde en ondanks de enorme hoeveelheid informatie die er inmiddels op internet beschikbaar is, is dit boek nog steeds het standaardwerk over een zorgvuldig, zelfgekozen levenseinde. Een waardig levenseinde in eigen hand. Een boek dat in zeven jaar tijd allerminst aan belang heeft ingeboet. Met uitgebreid literatuuroverzicht voor wie zich verder wil verdiepen in de onderwerpen die in dit boek aan bod komen.

Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, mei 2017. 304 pag.

Recensie: Huso Akkerman

Advertentie

Recensie “Zelf over het levenseinde beschikken” van Ton Vink

Ton Vink – “Zelf over het levenseinde beschikken”

Euthanasie is een kwestie waarbij de doorslaggevende stem die van de arts is. Daarmee is meteen boven water wat er in die praktijk ten principale mis is (zelfs al gaat het niet altijd mis): de ondergeschikte positie van de zelfbeschikking van de persoon wiens leven en levenseinde het betreft. Dat is namelijk niet de arts.

De vraag die de hoofdpersonen in dit nieuwe boek zich op enig moment stellen, ieder op eigen wijze, zou je een typisch stoïcijnse vraag kunnen noemen: ‘Wat te doen wanneer naar eigen overtuiging het beëindigen van het leven redelijker lijkt dan het voortzetten ervan? Zich verzetten tegen de loop der dingen? Alles uit de kast halen om in leven te blijven? Of erkennen dat, na het moment van komen, nu het moment van gaan is aangebroken?’

Zelden is een titel van een boek zo duidelijk geweest als in dit geval: “Zelf over het levenseinde beschikken. De praktijk bekeken“. Dat is precies waar dit boek over gaat. Aan de hand van negentien casussen beschrijft auteur Ton Vink, filosoof en counselor bij Stichting De Einder, hoe mensen overgaan tot een zorgvuldige en humane zelfdoding. Er wordt duidelijk aangegeven wat de rol van de counselor in deze gevallen is (informatie verschaffen, morele steun bieden etc.), maar dat de zelfdoding an sich een verantwoordelijkheid blijft van de cliënt. Dit mede omdat hulp bij zelfdoding strafbaar is op basis van art. 294, Wetboek van Strafrecht. Aan dit wetsartikel en de valkuilen die daar het gevolg van zijn, wordt ook stilgestaan in dit boek. Er moet uitdrukkelijk een verschil gemaakt worden tussen euthanasie (waarbij een arts, min of meer als gunst, euthanasie verleent aan een patiënt) en de gevallen van zorgvuldige, humane zelfdodingen die in dit boek beschreven worden. In sommige gevallen was euthanasie afgewezen, maar in andere gevallen wilden de cliënten zelf de regie houden over hun levenseinde en dit niet overlaten aan de beschikking van een arts. Het hele boek draait dan ook om zelfbeschikking. De negentien casussen die in dit boek worden beschreven, worden afgewisseld met een viertal intermezzo’s, waarin medewerkers van Stichting De Einder hun visie op de term “zelfbeschikking” geven. Al met al een buitengewoon interessant en leesbaar boek. Het geeft wel aan dat het nog niet zo makkelijk is om een humane vorm van zelfdoding te kiezen. Daar gaat heel wat voorwerk aan vooraf. Het is echter een goed alternatief voor bijvoorbeeld ophanging, het doorsnijden van de polsen, voor de trein of van een flat te springen. Stichting De Einder strijdt voor de mogelijkheid om op een humane manier tot zelfdoding over te gaan en wat dat in de praktijk betekent, wordt buitengewoon helder en duidelijk uitgelegd in dit boek.

Uitgeverij Damon, november 2008. 141 pag.

Recensie: Huso Akkerman

Recensie “Slotakkoord” van Willeke Stadtman

Willeke Stadtman – “Slotakkoord”

Schrijfster en arts Willeke Stadtman werkte ruim 30 jaar in de zorg. Eerst als arts, later als bestuurder. Nu werkt zij als arts voor de Levenseindekliniek, die is opgericht op initiatief van de NVVE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde), maar die verder losstaat van deze Vereniging.

In “Slotakkoord – 15 misverstanden over euthanasie en hulp bij zelfdoding” behandelt Stadtman 15 misverstanden over euthanasie en hulp bij zelfdoding, waarbij ze onder andere ingaat op onderwerpen als euthanasie bij dementie, bij minderjarige mensen, mensen met een psychiatrische aandoening, niet terminale patiënten en het onderwerp voltooid leven, dat door een wetsvoorstel van Pia Dijkstra van D66 onlangs weer volop in het nieuws is geweest. Er wordt niet alleen ingegaan op de wetgeving en de regeltjes rond euthanasie, maar in ieder hoofdstuk wordt ook een casus besproken, wat het boek wat makkelijker te lezen maakt. Het is geen saai, droog boek met theoretische beschouwingen. Juist door de verhalen uit de praktijk, wordt het een praktisch boek en wordt het interessant voor een breed publiek, want hoewel de christelijke partijen nog altijd fel gekant zijn tegen euthanasie, is er in de loop der jaren in Nederland een meerderheid ontstaan die voorstander zijn van euthanasie of dat niet (langer) afwijzen op basis van een religieuze overtuiging.
Nu mensen steeds ouder worden, komen ouderdomsziektes als Alzheimer en bepaalde vormen van kanker steeds vaker voor. Daardoor is euthanasie langzaam het leven van mensen binnengeslopen. Veel mensen die een dergelijk ziekteproces hebben meegemaakt, weten dat ze zelf een dergelijke aftakeling en een dergelijk lijden niet willen ondergaan. Ze gaan ervan uit dat ze wel euthanasie zullen krijgen als het zo ver is, maar zo werkt het in de praktijk niet. Het feit dat euthanasie – mits zorgvuldig uitgevoerd – niet langer strafbaar is, betekent niet dat mensen recht hebben op euthanasie. Je kunt geen euthanasie claimen. Ook is het niet zo dat je om euthanasie kunt vragen en dat de dokter dan direct de volgende dag langskomt met een spuitje.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de misverstanden die aan bod komen in dit boek. Al met al is”Slotakkoord” een buitengewoon interessant boek voor mensen die meer willen weten over de (on)mogelijkheden die de euthanasiewet biedt. Daarmee is het boek een goede kennismaking met het onderwerp. Er wordt helaas slechts kort ingegaan op de zogenaamde “autonome route”, die inhoudt dat je euthanasie krijgt zonder tussenkomst van een arts, waar de Coöperatie Laatste Wil zich sterk voor maakt. Dit door middel van het zogenaamde “laatste-wil-middel” (wellicht beter bekend als “de pil van Drion”). Dit middel bestaat overigens nog niet. Het is nog slechts een beeld, een metafoor. Persoonlijk vind ik het jammer dat de schrijfster niet dieper op dit onderwerp is ingegaan, maar deze autonome route vertoont ook meer overeenkomsten met zelfdoding aan dan met euthanasie.
“Slotakkoord” is een mooie bijdrage aan de boeken over euthanasie die de laatste jaren verschenen zijn. De 15 meest voorkomende misverstanden worden op een duidelijke manier uiteengezet, waardoor het boek toegankelijk is voor een breed publiek. Het is een makkelijk leesbaar boek over een controversieel en buitengewoon actueel onderwerp. Een aanrader voor iedereen die (beroepsmatig) geïnteresseerd is in het onderwerp of in zijn privésituatie te maken krijgt met euthanasie of een doodswens van een familielid of vriend.

Just Publishers, oktober 2016. 256 pag.