Harper Lee
De gisteren in haar woonplaats Monroeville, Alabama, overleden schrijfster Harper Lee stond bekend als een one book wonder. Weliswaar werd, na ruim 50 jaar stilzwijgen, in de zomer van 2015 haar verloren gewaande ‘oerroman’ Go Set a Watchman (Ga heen, zet een wachter) gepubliceerd, maar Lee zal de geschiedenis ingaan als de auteur van dat ene, buitengewoon succesvolle boek: To Kill a Mockingbird (Spaar de spotvogel).
Van dit in 1960 verschenen werk – door Oprah Winfrey met enig pathos ‘onze nationale roman’ genoemd – werden meer dan 30 miljoen exemplaren verkocht. Het verschafte Lee wereldfaam en, bepaald niet tot haar genoegen, de warme belangstelling van pers, lezers en dorpsgenoten. Twee jaar na de verfilming van To Kill a Mockingbird, die haar de vriendschap van hoofdrolspeler Gregory Peck opleverde, gaf Lee haar laatste interview en schaarde zich daarmee in het gezelschap van auteurs die, juist omdat ze elke publiciteit schuwen, extra fascinatie van de buitenwereld oproepen.
To Kill a Mockingbird speelt gedurende de Depressie van de jaren dertig, en nam nadrukkelijk stelling tegen alle vormen van vooroordeel, ook – maar dus niet alleen – die tegen zwarten.
Het was zonder meer opmerkelijk dat een auteur, afkomstig uit het gesegregeerde Diepe Zuiden van de Verenigde Staten, met een dergelijke boodschap kwam. Toen in 2015 de oerversie van de roman verscheen, Go Set a Watchman, bleek dat Lee’s oorspronkelijke boodschap nog veel feller verwoord was. Het laatste derde deel van dat boek bestaat uit sterk didactisch gekleurde dialogen tussen Scout, haar vader en haar oom over politiek, geschiedenis en ethiek.
Nelle Harper Lee werd op 28 april 1926 geboren in Monroeville als de jongste van vier kinderen. Haar vader, Amasa Coleman Lee, was advocaat en zou later de inspiratiebron vormen voor het personage Atticus. In 1919 had Lee sr. twee zwarte Amerikanen verdedigd die van moord waren beschuldigd. De toen nog jonge en onervaren advocaat slaagde niet in zijn missie. Beide mannen werden opgehangen en hun lichamen vervolgens verminkt. Nooit zou Lee sr. daarna meer een misdaadzaak accepteren.
Met haar moeder Frances, een licht neurotische, afstandelijke persoonlijkheid, had Nelle minder op dan met haar vader, en dat Scout in To Kill a Mockingbird geen herinneringen heeft aan haar jonggestorven moeder was geen toeval.
Al op jeugdige leeftijd raakte Nelle bevriend met haar Thomas Streckfus Persons, die later de achternaam van zijn stiefvader aannam en zich Truman Capote ging noemen. Moeder Lee mocht de jongen niet, ze vond hem verwijfd, terwijl Nelle naar haar mening juist veel te jongensachtig was. De twee kinderen vonden elkaar in hun ‘anders zijn’. Voor zover bekend zou Lee later overigens nooit een relatie krijgen en biograaf Charles J. Shields houdt zich op de vlakte wanneer hij over haar seksuele geaardheid schrijft.
Nadat vader Lee zijn dochter een Underwood-schrijfmachine had gegeven, gingen de twee verhalen schrijven – om en om de een dicterend, de ander typend – waarbij ze elkaar stimuleerden en becommentarieerden. Ze zouden elkaar opvoeren in hun latere boeken: Dill uit To Kill a Mockingbird is gebaseerd op Capote, Idabel uit Other Voices, Other Rooms op Lee.
Op de middelbare school maakte Lee kennis met de negentiende-eeuwse Britse literatuur, waarvan ze een groot liefhebster werd. Het werd haar droom ‘de Jane Austen van zuidelijk Alabama’ te worden. Tijdens haar studie bracht ze een zomer door aan de universiteit van Oxford en bleef de rest van haar leven een hartstochtelijk anglofiel.
In 1949 ging Lee in New York wonen. Daar werkte ze aan een roman en hield zich in leven met diverse baantjes. Ook kon ze een jaar fulltime schrijven, nadat vrienden die overtuigd waren van haar talent haar een geldbedrag hadden geschonken, dat Lee als lening accepteerde. In 1957 stuurde ze haar boek, getiteld Go Set a Watchman, naar uitgeverij J.B. Lippincott & Co. Daar was redacteur Tay Hohoff van mening dat het manuscript teveel een aaneenrijging van korte verhalen was en gaf haar adviezen ter verbetering.
Tweeënhalf jaar van herschrijven, schaven, schrappen, redactioneel overleg en opnieuw herschrijven volgden. Het boek veranderde tweemaal van titel – het heette ook nog enige tijd Atticus – maar toen op 11 juli 1960 To Kill a Mockingbird verscheen werd het onmiddellijk een bestseller. Een jaar later werd het bekroond met de Pulitzer Prize.
Nadat ze haar roman had voltooid, vergezelde Lee haar vriend Truman Capote naar Holcomb, Kansas, om hem te assisteren bij de reasearch voor een artikel voor de New Yorker, over een moordzaak aldaar. Dat artikel zou uiteindelijk uitgroeien tot Capote’s beroemdste boek, In Cold Blood. Hoewel Lee een substantiële bijdrage leverde aan deze faction-roman, gaf Capote haar hiervoor slechts een bescheiden credit. Later zou hij haar aandeel zelfs afdoen met de woorden: ‘She was just there.’
In de jaren die volgden begon Lee tot tweemaal toe aan een boek: een roman met de titel The Long Goodbeye en een In Cold Blood-achtige non-fictieroman over een moorddadige dominee met als werktitel The Reverend. Ze maakte geen van beide boeken af.
Uiteraard is over het waarom hiervan in de loop der jaren druk gespeculeerd. Was de druk van het enorme succes te groot? Speelde haar vermeende drankgebruik een rol? Zelf gaf Lee, in de spaarzame momenten dat ze naar buiten trad, uiteenlopende verklaringen. ‘Als je aan de top staat, kun je maar één kant op.’ ‘Ik heb gezegd wat ik te zeggen had.’ ‘Ik ben bang.’ Waarschijnlijk waren het allemaal stukjes van de waarheid.
In de loop der jaren verscheen Lee een aantal malen in het openbaar, met name om onderscheidingen in ontvangst te nemen, maar als ze bij die gelegenheden al het woord voerde beperkte ze zich tot een simpel ‘Thank you’. Wel liet ze via advocaten van zich spreken, onder meer in een copyrightkwestie en om te protesteren tegen de verkoop van Mockingbird-souvenirs door het Monroe County Herigate Museum.
In de zomer van 2015 verscheen de verloren gewaande ‘oerroman’ Go Set a Watchman.
In 2007 werd Lee getroffen door een beroerte en trok ze in Monroeville in bij haar vijftien jaar oudere zuster Alice, een advocate die haar hele leven haar zakenwaarneemster was geweest. Een paar jaar later verhuisde ze, bijna blind en doof en gekluisterd aan een rolstoel, naar een verzorgingstehuis.
Toen vier maanden na Alice’s dood, op 103-jarige leeftijd, werd bekendgemaakt dat per toeval het oermanuscript Go Set a Watchman was ontdekt en zou worden gepubliceerd (in een eerste oplage van twee miljoen exemplaren), werd er volop gespeculeerd dat dit buiten de hulpeloze schrijfster om moest zijn beslist. Natuurlijk werd dit tegengesproken, maar niet door de schrijfster zelf, tegenover neutrale waarnemers.
Het was het laatste hoofdstuk van wat steeds meer een mythe was geworden.
To Kill a Mockingbird kent twee verhaallijnen, die beide worden verteld vanuit het perspectief van het jonge meisje Jean Louise Finch, beter bekend onder haar bijnaam Scout. In de eerste lezen we over Scout, haar iets oudere broer Jem en hun buurjongen Dill. De drie zijn helemaal gefascineerd door hun schuwe, mysterieuze buurman Boo Radley, die teruggetrokken in een geblindeerd huis woont.
De tweede verhaallijn betreft Scout en Jems vader Atticus, die als advocaat een zwarte man moet verdedigen, die er ten onrechte van is beschuldigd een blank meisje te hebben verkracht. Beide verhaallijnen komen tezamen als de dronken vader van het meisje de drie kinderen te grazen wil nemen, en ze door Boo Radley worden gered.
In essentie gaan beide verhaallijnen over tolerantie ten opzichte van mensen die anders zijn, of het nu iemand met een andere huidskleur betreft, of met een wat excentriek karakter.
Bron: © Hans Bouman, De Volkskrant
Vind ik leuk:
Like Laden...
New Word Order 