Peter Mendelsund – “Wat we zien als we lezen”
Heeft Tolstoj Anna Karenina echt beschreven? Heeft Melville ons ooit precies laten weten hoe Ismaël eruitzag? Of Faulkner zijn personage Benjy Compson? De verzameling van versplinterde beelden in een boek – hier een sierlijk oor, daar een losgeraakte krul, een zwierig opgezette hoed – en andere hints en aanwijzingen helpen ons lezers om een beeld van een personage of van de setting te krijgen, zonder dat de schrijver het expliciet beschrijft. Sterker nog: dit is precies wat lezen zo leuk maakt.
Aan de hand van talloze voorbeelden uit de wereldliteratuur laat dit schitterende en rijk geïllustreerde boek zien hoe dit unieke visuele proces van de lezer werkt.
Dit is op vele vlakken een uniek boek. Qua typografie, illustraties, qua onderwerp. Maar het is geen lichte kost. Vanuit de neurologie, psychologie en (wetenschaps)filosofie, doet Peter Mendelsund uit de doeken “wat we zien als we lezen”. Veel van wat we voor ons zien als we lezen, wordt namelijk helemaal niet door de schrijver gezegd. Het uiterlijk van karakters is daar een mooi voorbeeld van. Soms wordt een karakter omschreven als iemand “met een klassieke schoonheid”. Maar dat zegt ons nog niet. Wat voor kleur ogen? Wat is de vorm van het gezicht?
Tijdens het lezen van het boek van Mendelsund, begin je je te realiseren dat je niet eens weet hoe veel van je favoriete literaire personages eruit zien. Door de omschrijving weg te laten, vullen onze hersenen zelf het beeld aan. En dat is natuurlijk voor iedereen verschillend.
Persoonlijk heb ik genoten van dit boek, en ik zal het ook zeker herlezen, al was het alleen maar vanwege de meesterlijke layout en typografie. Mendelsund zet de lezer aan het denken over wat het echt gelezen heeft over een personage of een omgeving, en wat de hersenen van de lezer hebben aangevuld. Daardoor krijgt de lezer dus een actievere rol dan meestal werd voorgesteld: de lezer als passieve persoon die alleen de woorden absorbeert. Dit boek geeft je een ander perspectief op lezen.
Het is geen lichte kost, maar absoluut de moeite waard! Lezen over lezen is leuker dan ik gedacht had.
Uitgeverij Atlas Contact, 2015. 432 pag.
New Word Order 